ପରିଚୟ

ହିନ୍ଦୁ ସଂସ୍କୃତି ଓ ପରମ୍ପରାରେ ପିତୃ ପକ୍ଷ (Pitru Paksha) କିମ୍ବା ଶ୍ରାଦ୍ଧ ପକ୍ଷକୁ ବିଶେଷ ସ୍ଥାନ ଦିଆଯାଇଛି। ପ୍ରତିବର୍ଷ ଭାଦ୍ରବ ପୂର୍ଣ୍ଣିମାରୁ ଆରମ୍ଭ କରି ଆଶ୍ୱିନ ଅମାବାସ୍ୟା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ୧୬ ଦିନ ଧରି ଏହି ପର୍ବ ପାଳନ କରାଯାଏ। ଏହାକୁ “ମହାଳୟ” (Mahalaya) ବୋଲି ମଧ୍ୟ କୁହାଯାଏ। ଏହି ସମୟକୁ ପୂର୍ବଜଙ୍କୁ ସ୍ମରଣ କରିବା, ସେମାନଙ୍କ ପ୍ରତି କୃତଜ୍ଞତା ପ୍ରକାଶ କରିବା ଓ ପରିବାରୀକ ମୂଳ୍ୟରେ ଦୃଢ଼ତା ଆଣିବା ପାଇଁ ସବୁଠୁ ପବିତ୍ର ମନାଯାଏ।

ପିତୃ ପକ୍ଷର ମହତ୍ୱ

ଧାର୍ମିକ ଗ୍ରନ୍ଥମାନଙ୍କ ଅନୁସାରେ, ପିତୃ ପକ୍ଷରେ କରାଯାଇଥିବା ଶ୍ରାଦ୍ଧ, ପିଣ୍ଡଦାନ ଓ ତର୍ପଣ ପୂର୍ବଜଙ୍କ ଆତ୍ମାକୁ ଶାନ୍ତି ପ୍ରଦାନ କରେ। ବିଶ୍ୱାସ କରାଯାଏ ଯେ, ପିତୃଦେବଙ୍କୁ ସନ୍ତୁଷ୍ଟ କରିବାରେ ଦେବତାମାନେ ମଧ୍ୟ ଖୁସି ହୋଇଥାନ୍ତି। ସେଥିପାଇଁ କୁହାଯାଏ—“ପିତୃଦେବତା ପ୍ରସନ୍ନ, ତେଣୁ ଦେବତାମାନେ ପ୍ରସନ୍ନ।”

ପିତୃ ପକ୍ଷରେ କ’ଣ କରାଯାଏ?

1. ତର୍ପଣ:– ପବିତ୍ର ଜଳ, ତିଳ, ଦୁଗ୍ଧ ଓ ଦୁବ ଦ୍ୱାରା ପିତୃଦେବଙ୍କୁ ଆହ୍ୱାନ କରାଯାଏ।

2. ପିଣ୍ଡଦାନ :– ଚାଉଳ, ତିଳ, ମଧୁ ଓ ଘିଅରେ ପିଣ୍ଡ ତିଆରି କରି ପିତୃଦେବଙ୍କୁ ଦାନ କରାଯାଏ।

3. ଶ୍ରାଦ୍ଧ କାର୍ଯ୍ୟ:– ବ୍ରାହ୍ମଣଙ୍କୁ ଆମନ୍ତ୍ରଣ କରି, ସେମାନଙ୍କୁ ଭୋଜନ ଓ ଦାନ କରାଯାଏ।

4. ଦାନ–ଧର୍ମ:– ଗରିବ, ଆଶ୍ରୟହୀନ ଓ ଆବଶ୍ୟକୀୟ ଲୋକମାନଙ୍କୁ ଧନ, ଖାଦ୍ୟ, ବସ୍ତ୍ର ଦାନ କରିବାକୁ ବହୁତ ପୁଣ୍ୟଦାୟକ ମନାଯାଏ।

ପିତୃ ପକ୍ଷରେ ନିଷିଦ୍ଧ କାର୍ଯ୍ୟ

* ବିବାହ, ଗୃହପ୍ରବେଶ, ନୂଆ କାର୍ଯ୍ୟ ଆରମ୍ଭ କରାଯାଇନଥାଏ।

* ମାଂସ, ମଦ୍ୟ, ରସୁଣ, ପିଆଜ ଭଳି ତାମସିକ ଖାଦ୍ୟ ସେବନ ବିରତ।

* ଅଶୁଚି, କ୍ରୋଧ, ବିବାଦ, ଅପଶବ୍ଦ ବ୍ୟବହାର ବର୍ଜନୀୟ।

ପିତୃ ପକ୍ଷର ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ ମହତ୍ୱ

ପିତୃ ପକ୍ଷ କେବଳ ପୂଜା-ପାଠର ପର୍ବ ନୁହେଁ, ଏହା ଆମକୁ ଶିଖାଏ ଯେ, ପୂର୍ବଜଙ୍କ ସ୍ମୃତି, ସେମାନଙ୍କର ଶିକ୍ଷା ଓ ଆଶୀର୍ବାଦ ବିନା ପରିବାର ଓ ସମାଜ ସମ୍ଭବ ନୁହେଁ। ଏହି ସମୟରେ ଆମେ ନିଜ ପରିବାର, ସମାଜ ଓ ସମ୍ପ୍ରଦାୟ ପ୍ରତି ଆଦର, ସେବା ଓ କୃତଜ୍ଞତାର ପ୍ରଚାର କରିଥାଉ।

ପିତୃ ପକ୍ଷର ସାମାଜିକ ସନ୍ଦେଶ

ଆଜିର ଯୁଗରେ ମାନବତାର ଅଭାବ ଅନୁଭବ କରାଯାଉଛି। ପିତୃ ପକ୍ଷ ଆମକୁ ଶିଖାଏ—

* ପରିବାରୀକ ସମ୍ପର୍କକୁ ମଜବୁତ କରିବା।

* ବୃଦ୍ଧମାନଙ୍କୁ ସମ୍ମାନ ଦେବା।

* ଦାନ, ସେବା ଓ ପରହିତରେ ନିଜକୁ ସମର୍ପଣ କରିବା।

* ପରମ୍ପରା ଓ ମୂଳ୍ୟବୋଧକୁ ସୁରକ୍ଷିତ କରିବା।

ସମାପ୍ତି

ପିତୃ ପକ୍ଷ ହେଉଛି ପିତୃଦେବଙ୍କ ପ୍ରତି ଆମର କୃତଜ୍ଞତା, ସମ୍ମାନ ଓ ପରମ୍ପରାର ପ୍ରତିକ। ଏହି ୧୬ ଦିନ କେବଳ ପୂର୍ବଜଙ୍କୁ ସ୍ମରଣ କରିବା ପାଇଁ ନୁହେଁ, ବରଂ ଏହା ଆମକୁ ପରିବାରୀକ ମୂଳ୍ୟ, ସମାଜୀକ ସମ୍ପର୍କ ଓ ମାନବତାର ସାର୍ଥକ ପାଠ ଶିଖାଏ। ପିତୃ ପକ୍ଷରେ କରାଯାଇଥିବା ଦାନ, ସେବା ଓ ଶ୍ରାଦ୍ଧ କାର୍ଯ୍ୟ ଆମ ଜୀବନକୁ ଶୁଭ, ସମୃଦ୍ଧିମୟ ଓ ଶାନ୍ତିମୟ କରେ।