କୁକୁର ଙ୍କୁ ଆମେ କେବେ ବୁଝିପାରିବୁ? ଶରୀର ଭାଷା, ଅବାୟବ ଓ ଭାବନାର ରହସ୍ୟ ଉନ୍ମୋଚନ!

“ମାଷ୍ଟର! ମୁଁ ତୁମକୁ ଭଲ ପାଏ!” – ଆମ କୁକୁର ଏହା କହିବାକୁ ଚାହିଁଲେ ମଧ୍ୟ ମୁଁ ବୋଲି ପାରେ ନାହିଁ। କିନ୍ତୁ ବିଜ୍ଞାନ ଏବେ ପ୍ରମାଣ କରୁଛି: କୁକୁରମାନେ ମାନବୀୟ ଭାବନା ଓ ଶବ୍ଦ ୨୦୦ରୁ ଅଧିକ ବୁଝିପାରନ୍ତି! ଆସନ୍ତୁ ଜାଣିବା କିପରି ଆପଣ ଆପଣଙ୍କ ଚାରିଗୋଡ଼ିଆ ସାଥୀକୁ ବୁଝିବେ:

୧. ଶରୀର ଭାଷା: ନୀରବ କଥାବାର୍ତ୍ତା

ପୁଛ ଘୁରାଇବା:
- ଡାହାଣ ଘୁରାଣି (ଘଡ଼ିକଟା ଦିଗ): ଏହା ସୁଖୀ ଉତ୍ତେଜନାର ସଙ୍କେତ। ଯେତେବେଳେ କୁକୁର ଆପଣଙ୍କୁ ଫେରିଥିବା ଦେଖେ କିମ୍ବା ଖେଳିବାକୁ ଚାହେଁ, ଏହାର ପୁଛ ଡାହାଣ ପାର୍ଶ୍ୱକୁ ଘୁରେ। ବିଜ୍ଞାନୀଙ୍କ ମତରେ, ଏହା ସ୍ଵଚ୍ଛନ୍ଦ ଭାବର ସ୍ଵୟଂପ୍ରେରିତ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା (Journal of Veterinary Behavior, 2013)।
- ବାମ ଘୁରାଣି (ଘଡ଼ି ବିପରୀତ ଦିଗ): ଏହା ଭୟ, ଅସ୍ଵାସ୍ଥ୍ୟ କିମ୍ବା ନକାରାତ୍ମକ ଭାବନା ସୂଚାଏ। ଯେତେବେଳେ କୁକୁର ଅପରିଚିତ ବ୍ୟକ୍ତି/ଜନ୍ତୁ ଦେଖେ, ଏହା ଦେଖାଯାଏ। ଟିପ୍: ଯଦି କୁକୁର ବାରମ୍ବାର ବାମ ପୁଛ ଘୁରାଏ, ତାହା ଶାରୀରିକ ଯନ୍ତ୍ରଣା ସୂଚାଇପାରେ!
କାନର ସ୍ଥିତି:
- ସିଧା ଖଡ଼ା କାନ: ଏହା କୌତୁହଳ ଓ ସତର୍କତା ସୂଚାଏ। ଯେତେବେଳେ କୁକୁର କୌଣସି ଅଜଣା ଶବ୍ଦ ଶୁଣେ (ଯଥା: ଦ୍ଵାର ଖଟ୍କିବା), ତା’ କାନ ଖଡ଼ା ହୋଇ ଶବ୍ଦ ଉତ୍ସ ଖୋଜେ।
- ପଛକୁ ଲାଗିଥିବା କାନ: ଏହା ଭୟ କିମ୍ବା ଆତଙ୍କର ସଙ୍କେତ। ଗର୍ଜନ କିମ୍ବା ଉଚ୍ଚ ଆବାଜରେ କୁକୁର ଏହି ଅବସ୍ଥା ଦେଖାଏ। ଓଡ଼ିଆ ଗ୍ରାମାଞ୍ଚଳରେ, ବାଜ୍ ପଡ଼ିଲେ କୁକୁର ଏପରି କରନ୍ତି।

୨. ଅବାୟବ: କାନ୍ଦିବାର ୩ ରୂପ

ଉଚ୍ଚ ସୀଟି (ଯାଇଁ! ଯାଇଁ!):
- ଏହା ତୀବ୍ର ଯନ୍ତ୍ରଣା, ଭୟ କିମ୍ବା ଆକସ୍ମିକ ଆଘାତ ସୂଚାଏ (ଯଥା: ଗାଡ଼ି ଆଘାତ କିମ୍ବା ଗୋଡ଼ ଭାଙ୍ଗିଗଲେ)। ବିଜ୍ଞାନ ଅନୁଯାୟୀ, ଏହି କାନ୍ଦ ମସ୍ତିଷ୍କର “ଏମିଗ୍ଡାଲା” ଅଂଶରୁ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୁଏ, ଯାହା ଭୟକୁ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରେ (Animal Cognition, 2020)।
ଗୁଣଗୁଣ (ଓଁ… ଓଁ…):
- ଏହା ସାଧାରଣତଃ ଇଚ୍ଛା ବା ଅନୁରୋଧ ସୂଚାଏ। ଯେତେବେଳେ କୁକୁର ଖାଇବାକୁ ଚାହେଁ, ବାହାରକୁ ଯିବାକୁ ଚାହେଁ କିମ୍ବା ଆପଣଙ୍କ ଧ୍ୟାନ ଖୋଜେ, ଏହି ଧ୍ଵନି କରେ। ଟିପ୍: ଯଦି ଏହା ଅତ୍ୟଧିକ ହୁଏ, ତାହା ହେଉଛି ଏକାକୀପଣର ଲକ୍ଷଣ!
ଦୀର୍ଘ ହଉଃ (ହାୱ୍… ହାୱ୍…):
- ଏହା ବିରକ୍ତି, ଏକାକୀତ୍ୱ କିମ୍ବା ଉଦାସୀନତା ସୂଚାଏ। ଯେତେବେଳେ ମାଲିକ ଘରେ ନଥାଏ କିମ୍ବା କୁକୁର ବହୁତ ଘଣ୍ଟା ଏକା ରହେ, ଏହା ଶୁଣାଯାଏ। ଗବେଷଣା ଦର୍ଶାଏ ଯେ, ଏହି ଶବ୍ଦ କୁକୁରର ହୃତସ୍ପନ୍ଦନ ଓ ରକ୍ତଚାପ କମାଇବାରେ ସାହାଯ୍ୟ କରେ (Applied Animal Behaviour Science, 2018)।

୩. ଆଖିର କଥା: ଚାହାଣିର ରହସ୍ୟ

ଦୀର୍ଘ ସ୍ଥିର ଚାହାଣି (୧୦+ ସେକେଣ୍ଡ):
- ଏହା ଗଭୀର ସ୍ନେହ ଓ ବିଶ୍ୱାସର ସଙ୍କେତ। ଯେତେବେଳେ କୁକୁର ଆପଣଙ୍କ ଆଖିରେ ଆଖି ରଖି ଚାହିଁଥାଏ, ତା’ ମସ୍ତିଷ୍କରେ “ଅକ୍ସିଟୋସିନ୍” (ପ୍ରେମ ହରମୋନ୍) କ୍ଷରିତ ହୁଏ – ଠିକ୍ ଯେପରି ମା’ ଓ ଶିଶୁ ମଧ୍ୟରେ ହୁଏ (Science Daily, 2015)!
ଆଖି ଟେକି ଚାହିଁବା (ମୁଣ୍ଡ ତଳକୁ ରଖି):
- ଏହା ଅନୁରୋଧ କିମ୍ବା ଅନିଶ୍ଚିତତା ସୂଚାଏ। ଯେତେବେଳେ କୁକୁର ଖାଇବାକୁ ଚାହେଁ କିମ୍ବା ଖେଳିବାକୁ ଇଚ୍ଛା କରେ, ଏହି ଭଙ୍ଗୀ ଦେଖାଏ। ଓଡ଼ିଆ ଗ୍ରାମରେ, କୁକୁର ଏହି ଭାବେ ଚାହିଁଲେ ଲୋକେ କହନ୍ତି: “ଦେଖ, କୁକୁର ମାଗୁଛି!”
ଚାହାଣି ଅପସାରଣ କରିବା:
- ଏହା ଆପଣଙ୍କ ଅଧିକାରକୁ ସ୍ୱୀକାର କରିବାର ସଙ୍କେତ। ଯେତେବେଳେ ଆପଣ କୁକୁରକୁ ତୀବ୍ର ଭାବେ ଚାହିଁବେ, ସେ ଚାହାଣି ଅନ୍ୟତ୍ର ଫେରାଇବ – ଏହା କୁକୁର ଜଗତରେ “ସମ୍ମାନ” ଦର୍ଶାଏ!

୪. ମାନବୀୟ ଭାବନା ବୁଝିବାର କ୍ଷମତା

ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ରର ଅଧ୍ୟୟନ :
- fMRI ସ୍କାନରେ ଦେଖାଯାଇଛି ଯେ, କୁକୁରମାନେ ମାନବୀୟ ମୁଖଭାବ (ଯଥା: ଖୁସି, ଦୁଃଖ, ରାଗ) ଚିହ୍ନଟ କରିବାରେ ସକ୍ଷମ। ୯୦% କୁକୁର ମାଲିକର ଖୁସି/ଦୁଃଖ ସଠିକ୍ ବୁଝିପାରନ୍ତି।
- ଓଡ଼ିଆ ଉଦାହରଣ: ଯଦି ଘରେ କଳହ ହୁଏ, କୁକୁର ଲୁଚିଯାଏ କିମ୍ବା ମାଲିକ ପାଖକୁ ଯାଇ ତା’ ହାତ ଚାଟେ। ଏହା କୁକୁରର ସାନ୍ତ୍ୱନା ପ୍ରଦାନ ପ୍ରବୃତ୍ତି!

୫. ସୀମା: କ’ଣ ବୁଝିପାରନ୍ତି ନାହିଁ?

ଅମୂର୍ତ୍ତ କଳ୍ପନା:
- କୁକୁର “ଆସନ୍ତା ଶନିବାର ପିକନିକ୍” କିମ୍ବା “ଗତକାଲିର ଘଟଣା” ଭଳି ଅମୂର୍ତ୍ତ ସମୟ ବୁଝିପାରନ୍ତି ନାହିଁ। ସେମାନେ କେବଳ “ଏବେକାର” ରେ ବାସ କରନ୍ତି।
ଅନାବଶ୍ୟକ ଦମ୍ଭ:
- “ମୋ ଆଦେଶ ମାନ, ନଚେତ୍ ଦଣ୍ଡ!” ଭଳି କଠୋର ଆଦେଶ କୁକୁରକୁ ଭୟଭୀତ କରେ। ଏହା ମାନସିକ ଚାପ ସୃଷ୍ଟି କରିଥାଏ। ବିଜ୍ଞାନ କହେ: ସ୍ନେହ ଓ ଇତରାତ ଦ୍ୱାରା କୁକୁର ଶିକ୍ଷା ଅଧିକ ଫଳପ୍ରଦ (Journal of Comparative Psychology)।

ଓଡ଼ିଆ ଜ୍ଞାନ:
“ଯେଉଁ ଘରେ କୁକୁର , ସେଇ ଘରେ ଲକ୍ଷ୍ମୀ”
କୁକୁରଙ୍କ ସହ ସମ୍ପର୍କ ହେଉଛି ଅବାୟବ ଭାଷାର ନୃତ୍ୟ – ଶୁଣିବା ନୁହେଁ, ଅନୁଭବ କରିବା! ତାଙ୍କ ଆଖି, କାନ, ପୁଛର ଭାଷା ପଢ଼ନ୍ତୁ… ସେ ଆପଣଙ୍କୁ ଭଲ ପାଆନ୍ତି ବୋଲି କହିବାକୁ ଚାହାଁନ୍ତି! ❤️”

ଆହୁରି ପଢନ୍ତୁ – ରଥଯାତ୍ରା ୨୦୨୫ ପାଇଁ ଚାଲିବ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ‘ଆମ ବସ’; ଜାଣନ୍ତୁ ସମସ୍ତ ସୂଚନା