ମା'ବିମଳାଙ୍କର ଷୋହଳ ଦିନାତ୍ମକ ପୂଜା

ପରିଚୟ

ଶ୍ରୀକ୍ଷେତ୍ର ପୁରୀ କେବଳ ଜଗନ୍ନାଥଙ୍କ ପାଇଁ ନୁହେଁ, ବରଂ ଏହି ପବିତ୍ର ଧାମରେ ଥିବା “କାମ୍ପିଲ୍ୟ ବାସିନୀ ମା’ ବିମଳା” ମନ୍ଦିରର ମଧ୍ୟ ମହିମା ରହିଛି।ଏହି ମନ୍ଦିରକୁ ‘ଶକ୍ତିପୀଠ’ ବୋଲି ମଧ୍ୟ କୁହାଯାଏ। ପୁରୀର ବିମଳା ମା’ଙ୍କୁ ଜଗନ୍ନାଥଙ୍କର ‘ଅଧିଷ୍ଠାତ୍ରୀ ଦେବୀ’ ବୋଲି ମାନାଯାଏ। ପ୍ରତିବର୍ଷ ଶାରଦୀୟ ଦୁର୍ଗାପୂଜା ସମୟରେ ମା’ବିମଳାଙ୍କର ଷୋହଳ ଦିନାତ୍ମକ ପୂଜା ଅତ୍ୟନ୍ତ ଧାମର୍ମିକ ଗୁରୁତ୍ୱ ରହିଛି। ଏହାକୁ ସୋଡଶୀ ପୂଜା ବୋଲି ମଧ୍ୟ କୁହାଯାଏ।

ଷୋହଳ ଦିନାତ୍ମକ ପୂଜାର ଆରମ୍ଭ

ଆଶ୍ୱିନ ଶୁକ୍ଳ ପକ୍ଷର ପ୍ରଥମ ଦିନରୁ ଏହି ପୂଜାର ଆରମ୍ଭ ହୁଏ ଏବଂ ‘ମହାନବମୀ’ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଚାଲିଥାଏ। ଷୋହଳ ଦିନ ଧରି ମା’ ବିମଳାଙ୍କୁ ବିଭିନ୍ନ ବିଧି-ବିଧାନରେ ପୂଜା କରାଯାଏ। ପ୍ରତ୍ୟେକ ଦିନ ନିଜସ୍ୱ ମହିମା, ପୂଜା ପଦ୍ଧତି ଓ ବିଶେଷ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ରହେ।

ଶ୍ରୀକ୍ଷେତ୍ର ପୁରୀରେ ଦୁର୍ଗାପୂଜା ସମୟରେ ମା’ବିମଳାଙ୍କର ଷୋହଳ ଦିନାତ୍ମକ ପୂଜା।

ଏହି ପୂଜାରେ ମା’ଙ୍କ ୧୬ଟି ବିଶେଷ ରୂପକୁ ପୂଜା କରାଯାଏ:-

1. କାଳୀ – ଅସୁର ବିନାଶକାରିଣୀ, ଶକ୍ତିର ପ୍ରତୀକ।

2. ତାରିଣୀ – ସଙ୍କଟମୋଚନୀ, ଭକ୍ତଙ୍କୁ ସୁରକ୍ଷା ଦେବା।

3. ରୁଦ୍ରାଣୀ – କୋପିତ ରୂପ, ଅଧର୍ମ ନାଶିନୀ।

4. ଚଣ୍ଡିକା – ଦୁର୍ଗାଙ୍କ ଉଗ୍ର ରୂପ, ମହିଷାସୁରମର୍ଦିନୀ।

5. ଦୁର୍ଗା – ସମସ୍ତ ବାଧା ନାଶିନୀ, ସୁଖ-ଶାନ୍ତିର ପ୍ରତୀକ।

6. ଭବାନୀ – ସର୍ବମଙ୍ଗଳା, ଜଗତଜନନୀ।

7. ସିଂହବାହିନୀ – ସିଂହରେ ଆସୀନ, ଶୌର୍ଯ୍ୟ-ପ୍ରତାପର ପ୍ରତୀକ।

8. କାତ୍ୟାୟନୀ – ନବଦୁର୍ଗାର ଏକ ରୂପ, ସନ୍ତାନଦାୟିନୀ।

9. ବିମଳା – ଜଗନ୍ନାଥଙ୍କ ଶକ୍ତି, ପବିତ୍ରତାର ପ୍ରତୀକ।

10. ଉମା – ଶିବାଙ୍କ ସହଧର୍ମିଣୀ, କରୁଣାମୟୀ।

11. ହେମାବତୀ – ସୁନା ସଦୃଶ ପ୍ରଭାମୟୀ ଦେବୀ।

12. ସାବିତ୍ରୀ – ବ୍ରହ୍ମାଙ୍କ ସହଧର୍ମିଣୀ, ଶିକ୍ଷା ଓ ଜ୍ଞାନଦାୟିନୀ।

13. ଚାମୁଣ୍ଡା – ଚଣ୍ଡ ଓ ମୁଣ୍ଡ ଦୁଇଜଣଙ୍କୁ ବିନାଶ କରିଥିବା।

14. ଭୁବନେଶ୍ୱରୀ – ସମସ୍ତ ଲୋକଙ୍କ ଇଶ୍ୱରୀ, ବ୍ରହ୍ମାଣ୍ଡର ଅଧିଷ୍ଠାତ୍ରୀ ଦେବୀ।

15. ଜୟଦୁର୍ଗା – ବିଜୟର ପ୍ରତୀକ, ସମସ୍ତ ବିପଦରେ ସାହାଯ୍ୟକାରୀ।

16. ମହାଲକ୍ଷ୍ମୀ – ସମୃଦ୍ଧି, ଧନ ଓ ସମ୍ପଦର ପ୍ରତୀକ।

ପୂଜାର ଆରମ୍ଭ ଓ ପଦ୍ଧତି

ଆଶ୍ୱିନ ଶୁକ୍ଳ ପକ୍ଷ ପ୍ରଥମାରୁ ଆରମ୍ଭ ହୋଇ ନବମୀ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଏହି ପୂଜା ଚାଲିଥାଏ। ପ୍ରଥମ ଦିନ କଳଶ ସ୍ଥାପନା ବା ଘଟସ୍ଥାପନାରେ ମା’ଙ୍କୁ ଆମନ୍ତ୍ରଣ ଦିଆଯାଏ। ପରବର୍ତ୍ତୀ ଦିନଗୁଡ଼ିକରେ ଚଣ୍ଡୀ ପାଠ, ନବଦୁର୍ଗା ପୂଜା, ବିଶେଷ ଭୋଗ ଓ ହୋମ-ଯଜ୍ଞ କରାଯାଏ।

ପୂଜାର ବିଶେଷତା

* ପ୍ରତିଦିନ ଭିନ୍ନ ଭୋଗ: ଖେଚେଡ଼ି, ପାଏସ, ପଖାଳ, ପଣା ଇତ୍ୟାଦି।

* ସନ୍ଧିପୂଜା (ଅଷ୍ଟମୀ-ନବମୀ ସମୟ)ରେ ୧୦୮ ପଦ୍ମ, ୧୦୮ ଦୀପ, ୧୦୮ ବିଳ୍ବପତ୍ରରେ ପୂଜା।

* ମହାନବମୀରେ ଭବ୍ୟ ହୋମ-ଯଜ୍ଞ କରାଯାଏ।

* ଚଣ୍ଡୀ ପାଠ କରାଯାଇ ପୂଜା କରାଯାଇ।

ପୌରାଣିକ ଗୁରୁତ୍ୱ

ସ୍କନ୍ଦ ପୁରାଣ, କାଳିକା ପୁରାଣ ଓ ବ୍ରହ୍ମାଣ୍ଡ ପୁରାଣରେ ବିମଳା ଦେବୀଙ୍କୁ ଜଗନ୍ନାଥଙ୍କ ‘ଶକ୍ତି’ ବୋଲି କୁହାଯାଇଛି। ଲୋକକଥା ଅନୁଯାୟୀ, ମା’ ବିମଳାଙ୍କର ଅନୁମତି ବିନା ଜଗନ୍ନାଥଙ୍କର ‘ମହାପ୍ରସାଦ’ ପବିତ୍ର ହୁଏନାହିଁ। ଏହିଥିରୁ ସ୍ପଷ୍ଟ, ବିମଳାଙ୍କ ଭୂମିକା ଶ୍ରୀକ୍ଷେତ୍ରରେ ଅତ୍ୟନ୍ତ ମହତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ।

ସାଂସ୍କୃତିକ ଗୁରୁତ୍ୱ

ଏହି ଷୋହଳ ଦିନାତ୍ମକ ପୂଜାକୁ ନେଇ ପୁରୀରେ ଭକ୍ତି, ସଂସ୍କୃତି, ନୃତ୍ୟ-ସଙ୍ଗୀତର ବିଶେଷ ପରିବେଶ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ।ଏହି ପୂଜାକୁ କେବଳ ଧାର୍ମିକ ଦୃଷ୍ଟିକୋଣରୁ ନୁହେଁ, ବରଂ ଓଡ଼ିଶାର ସାଂସ୍କୃତିକ ପରିଚୟରେ ମଧ୍ୟ ବିଶେଷ ସ୍ଥାନ ମିଳିଛି। ସଙ୍ଗୀତ, ନୃତ୍ୟ, କଥାକଳା ପରି ବିଭିନ୍ନ ଲୋକପରମ୍ପରା ଏହି ସମୟରେ ମନ୍ଦିର ପରିସରରେ ଆୟୋଜିତ ହୁଏ।

ଦୁର୍ଗାପୂଜା ସହିତ ସମ୍ପର୍କ

ଶ୍ରୀକ୍ଷେତ୍ର ପୁରୀରେ ମା’ବିମଳାଙ୍କର ଷୋହଳ ଦିନାତ୍ମକ ପୂଜାକୁ ଦୁର୍ଗାପୂଜାର ପ୍ରାଚୀନ ରୂପ ବୋଲି ମନାଯାଏ। ଆଜି ଯେପରି କୋଲକାତା ଓ କଟକରେ ବିଶାଳ ଆୟୋଜନ ସହିତ ଦୁର୍ଗାପୂଜା ପାଳନ ହୁଏ, ସେହି ପ୍ରଥାର ମୂଳ ଅଙ୍କୁର ପୁରୀରେ ଏହି ପୂଜାରୁ ଦେଖାଯାଏ।

ଭକ୍ତମାନଙ୍କର ଭାବନା

ପ୍ରତିବର୍ଷ ଏହି ସମୟରେ ସହସ୍ର ସହସ୍ର ଭକ୍ତ ପୁରୀକୁ ଆସି ମା’ବିମଳାଙ୍କ ଷୋହଳ ଦିନାତ୍ମକ ପୂଜା ଦର୍ଶନ କରନ୍ତି। ଭକ୍ତମାନେ ବିଶ୍ୱାସ କରନ୍ତି ଯେ, ଏହି ୧୬ ଦିନ ମା’ଙ୍କ ପୂଜା କଲେ ସମସ୍ତ ସଙ୍କଟ ଦୂର ହୁଏ ଓ ଜୀବନରେ ସମୃଦ୍ଧି, ଶାନ୍ତି ଆସେ।

ସମାପନ

ମା’ବିମଳାଙ୍କର ଷୋହଳ ଦିନାତ୍ମକ ପୂଜା ହେଉଛି ଜଗନ୍ନାଥ ଧାମର ଭକ୍ତି, ପରମ୍ପରା ଓ ଶକ୍ତି ଉପାସନାର ଅମୂଲ୍ୟ ଅଂଶ। ୧୬ଟି ରୂପରେ ମା’ଙ୍କୁ ପୂଜା କରିବାରେ ଶାନ୍ତି, ସମୃଦ୍ଧି ଓ ସଫଳତା ପ୍ରାପ୍ତି ହୁଏ ବୋଲି ଭକ୍ତମାନେ ବିଶ୍ୱାସ କରନ୍ତି।