ବସନ୍ତ ପଞ୍ଚମୀ ଦିନ ମାଛ ମାଛ ଖାଇବାର ପ୍ରଥା ଏକ ପ୍ରଚଳିତ ପ୍ରଥା ଅଟେ, ଯାହା ମୂଖ୍ୟତଃ ବଙ୍ଗାଳୀ ସମାଜରେ ବହୁତ ଲୋକପ୍ରିୟ .ଏହି ଦିନ ମା’ ସରସ୍ବତୀଙ୍କ ପୂଜା ପାଳନ କରାଯାଏ, ଏବଂ ଏହା ସମସ୍ତଙ୍କ ପାଇଁ ଜ୍ଞାନ ଏବଂ ଶିକ୍ଷାର ଉତ୍ସବ ହୋଇଥାଏ । କିନ୍ତୁ, ଏହି ଉତ୍ସବ ସହିତ ମାଛର ସମ୍ପର୍କ କିପରି ଅଛି? ଆସନ୍ତୁ, ଏହାକୁ ଅଧିକ ବିସ୍ତୃତ ଭାବରେ ଜାଣିବା ।
ବସନ୍ତ ପଞ୍ଚମୀ ଏବଂ ହଳଦିଆ ରଙ୍ଗର ସମ୍ପର୍କ :
ପ୍ରଥମେ, ଆମେ ଏହି ପୂଜାର ରଙ୍ଗ ନେଇ କଥା ହେବା ଉଚିତ । ଏହି ଦିନ ହଳଦିଆ ରଙ୍ଗର ବିଶେଷ ମହତ୍ତ୍ୱ ଅଛି, କାରଣ ଏହି ରଙ୍ଗ ଆନନ୍ଦ, ଜ୍ଞାନ ଏବଂ ଭାଗ୍ୟର ପ୍ରତୀକ । ଲୋକେ ଏହି ଦିନ ହଳଦିଆ ବସ୍ତ୍ର ପିନ୍ଧନ୍ତି ଏବଂ ମା’ ସରସ୍ବତୀଙ୍କୁ ହଳଦିଆ ଫୁଲ ଅର୍ପଣ କରନ୍ତି । ଏହି ଉତ୍ସବ ସହିତ ଭୋଜନ ମଧ୍ୟ ଜଡିତ ଅଛି, ଏବଂ ହଳଦିଆ ରୁଚିକର ଖାଦ୍ୟ ପ୍ରସ୍ତୁତ ହୁଏ ।
ବସନ୍ତ ପଞ୍ଚମୀ ଏବଂ ମାଛ ଖାଇବାର ପ୍ରଥା :
ଏବେ ଏହି ଦିନ ମାଛ ଖାଇବାର ପରମ୍ପରା ବିଷୟରେ କଥା ହେବା । ଏହି ପ୍ରଥା ମୁଖ୍ୟତଃ ପଶ୍ଚିମବଙ୍ଗରେ ପ୍ରଚଳିତ ଅଛି, ଯେଉଁଠି ଏହି ଦିନ ଇଲିଶ ମାଛ ଖାଇବାକୁ ଅତ୍ୟନ୍ତ ଶୁଭ ମନାଯାଏ । ଗୃହସ୍ଥ ପୁରୁଷମାନେ ଏହି ଉତ୍ସବ ପାଇଁ ଯୋଡ଼ା ଇଲିଶ ମାଛ କିଣି ଆଣିଥାନ୍ତି, ଏବଂ ଘରର ମହିଳାମାନେ ଏହାକୁ ସଂସ୍କାର କରି ପ୍ରସାଦ ରୂପେ ମା’ ସରସ୍ବତୀଙ୍କୁ ଅର୍ପଣ କରନ୍ତି ।
ଏହି ପ୍ରଥାର ପଛର ଏକ ବୈଜ୍ଞାନିକ କାରଣ ମଧ୍ୟ ଅଛି । ଅକ୍ଟୋବରରୁ ଫେବୃୟାରୀ ମଧ୍ୟରେ ଅଧିକାଂଶ ଲୋକ ଇଲିଶ ମାଛ ଖାଇବା ବନ୍ଦ କରନ୍ତି, କାରଣ ଏହି ସମୟ ମାଛ ଅଣ୍ଡା ଦେଉଥାଏ । ବସନ୍ତ ପଞ୍ଚମୀ ଦିନରୁ ଏହି ଅଞ୍ଚଳରେ ମାଛ ଖାଇବା ପୁଣି ଆରମ୍ଭ ହୁଏ, ଯାହା ଏକ ପ୍ରକୃତିଗତ ଆଚାର ରୂପେ ଦେଖାଯାଏ ।
ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଅଞ୍ଚଳର ପ୍ରଥା ଏବଂ ବଜାର ଉପରେ ପ୍ରଭାବ :
ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଅଞ୍ଚଳରେ ବସନ୍ତ ପଞ୍ଚମୀ ଦିନ ମୁଖ୍ୟତଃ ମିଠା ଏବଂ ସାତ୍ତ୍ୱିକ ଖାଦ୍ୟ ଖାଇବାର ପ୍ରଥା ରହିଛି । .ତଥାପି, ପଶ୍ଚିମବଙ୍ଗରେ ମାଛ ଖାଇବା ଏକ ଅଭ୍ୟାସ ହୋଇଯାଇଛି । ଏହି ଦିନ ମାଛର ଚାହିଦା ବଢ଼ିଯାଏ, ଏବଂ ବଜାରରେ ମାଛର ଦାମ ଅପେକ୍ଷାକୃତ ବୃଦ୍ଧି ପାଏ । ଯୋଡ଼ା ଇଲିଶ ମାଛ ବିକ୍ରି ହେଉଥିବା ଦେଖିବାକୁ ମିଳେ, ଯାହା ଏହି ପ୍ରଥାର ଗୁରୁତ୍ୱ କୁ ଦର୍ଶାଏ ।
ନିଷ୍କର୍ଷ :
ସେହିପରି, ବସନ୍ତ ପଞ୍ଚମୀ ଦିନ ମାଛ ଖାଇବାର ପ୍ରଥା ଏକ ସାଂସ୍କୃତିକ ଏବଂ ପରମ୍ପରାଗତ ଆଚାର ଅଟେ, ଯାହା ବର୍ଷର ଏହି ସମୟରେ ମାଛ ଖାଇବା ଆରମ୍ଭ କରିବା ଏକ ସାମାଜିକ ରୂଢ଼ି ଭାବେ ଗୃହୀତ ହୋଇଛି । ଏହି ପ୍ରଥା କେବଳ ଏକ ଧାର୍ମିକ ଦୃଷ୍ଟିକୋଣରୁ ମହତ୍ତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ନୁହେଁ, ବରଂ ଏହି ଅଞ୍ଚଳର ଖାଦ୍ୟ ସଂସ୍କୃତି ସହିତ ଏହା ଗଭୀର ସମ୍ପର୍କ ରଖିଥାଏ । Saraswati puja
