ଲିଭର ବା ଯକୃତ ହେଉଛି ଶରୀରର ସବୁଠାରୁ ବହୁକାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ଅଙ୍ଗ। ଏହା ଖାଦ୍ୟ ପଚାଇବା, ବିଷାକ୍ତ ପଦାର୍ଥ ନିଷ୍କ୍ରିୟ କରିବା, ରକ୍ତ ଶୁଦ୍ଧି କରିବା ଏବଂ ଇନସୁଲିନ୍ ସମେତ ହରମୋନ୍ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରିବା ଭଳି ୫୦୦ରୁ ଅଧିକ କାର୍ଯ୍ୟ କରେ। ମାତ୍ର, ଏହାର ସୁସ୍ଥତା ପ୍ରତି ଆମେ ଅସାବଧାନ ରହିଲେ, ଫ୍ୟାଟି ଲିଭର୍ ଭଳି ମୌନ ହତ୍ୟାରୀ ରୋଗ ଆକାର ନେଇପାରେ।
୧. ମଧୁମେହ ଓ ଫ୍ୟାଟି ଲିଭର୍: ଏକ ଭୟଙ୍କର ଯୁଗଳ
- ଇନସୁଲିନ୍ ପ୍ରତିରୋଧର ପ୍ରଭାବ: ଡାଇବେଟିସ୍ ରୋଗୀଙ୍କ ଶରୀର ଇନସୁଲିନ୍କୁ ଠିକ୍ ଭାବରେ ବ୍ୟବହାର କରିପାରେ ନାହିଁ। ଫଳସ୍ୱରୂପ, ଲିଭର୍ ଅତ୍ୟଧିକ ଗ୍ଲୁକୋଜ୍ (ଚିନି) ଉତ୍ପାଦନ କରେ ଏବଂ ରକ୍ତରେ ସୁଗାର୍ ସ୍ତର ବୃଦ୍ଧି ପାଏ।
- ଚର୍ବି ଜମାର ରହସ୍ୟ: ଏହି ଅତିରିକ୍ତ ଗ୍ଲୁକୋଜ୍ ଲିଭର୍ କୋଷରେ ଚର୍ବିରେ ପରିଣତ ହୁଏ। ଏଣୁ, ୭୦% ଡାଇବେଟିସ୍ ରୋଗୀ ମଦ୍ୟପାନ ନ କରିବା ସତ୍ତ୍ବେ ମଧ୍ୟ ଫ୍ୟାଟି ଲିଭର୍ର ଶିକାର ହୁଅନ୍ତି।
- ପ୍ରଦାହର ଦୁଷ୍ଟଚକ୍ର: ଚର୍ବି ଜମା ହେଲେ ଲିଭର୍ କୋଷଗୁଡ଼ିକ ଫୁଲିଯାଏ ଓ ପ୍ରଦାହ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ। ଏହା ଲିଭର୍ ସିରୋସିସ୍ କିମ୍ବା କ୍ୟାନସର୍ ଆଡ଼କୁ ଅଗ୍ରସର ହୋଇପାରେ।
୨. ରୋଗ ଚିହ୍ନଟରେ ବିଳମ୍ବ କାହିଁକି?
- “ନୀରବ ରୋଗ”ର କଳାକୂଟ: ପ୍ରାରମ୍ଭିକ ଅବସ୍ଥାରେ ଫ୍ୟାଟି ଲିଭର୍ର କୌଣସି ସ୍ପଷ୍ଟ ଲକ୍ଷଣ ଦେଖାଯାଏ ନାହିଁ। ଥକାପଣ, ଅଇ ଭାବ ବା ପେଟର ଉପର ଭାଗରେ ହାଲକା ଯନ୍ତ୍ରଣା ହେଲେ ମଧ୍ୟ ଲୋକେ ଏହାକୁ ଅବହେଳା କରନ୍ତି।
- ପରୀକ୍ଷାର ଗୁରୁତ୍ଵ: ରୋଗ ଜଟିଳ ହେବା ପୂର୍ବରୁ ନିୟମିତ LFT (Liver Function Test), ଫାଇବ୍ରୋସ୍କାନ୍, କିମ୍ବା ଏମ୍ଆର୍ଆଇ କରାଇବା ଜରୁରୀ। ବିଶେଷକରି ଯେଉଁମାନଙ୍କର ଓଜନ ଅଧିକ, ଉଚ୍ଚ ରକ୍ତଚାପ କିମ୍ବା ପାରିବାରିକ ଇତିହାସ ଅଛି।
୩. ଲିଭର୍ ସୁରକ୍ଷାର ୭ ମୂଳମନ୍ତ୍ର (ବିସ୍ତୃତ ବିବରଣୀ):
- ଓଜନ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ: BMI ୨୫ରୁ କମ୍ ରଖନ୍ତୁ। ପ୍ରତିମାସରେ ୨-୩ କି.ଗ୍ରା. ଓଜନ କମାଇବା ଲିଭର୍ ଚର୍ବି ୧୦% ହ୍ରାସ କରିଥାଏ।
- ଖାଦ୍ୟ ବ୍ୟବସ୍ଥାପନା: ହରିତ ଶାକସବ୍ଜି, ଫଳ, ଶସ୍ୟ ଓ ମାଛ ଖାଆନ୍ତୁ। ପ୍ରୋସେସ୍ଡ୍ ଖାଦ୍ୟ, ରିଫାଇଣ୍ଡ୍ ତେଲ ଓ ମିଠାଦ୍ୱାରା ରକ୍ତରେ ଟ୍ରାଇଗ୍ଲିସେରାଇଡ୍ ବୃଦ୍ଧି ପାଏ।
- ନିୟମିତ ବ୍ୟାୟାମ: ପ୍ରତିଦିନ ୩୦ ମିନିଟ୍ ଚାଲିବା, ସ୍ୱାଇମିଂ କିମ୍ବା ୟୋଗା ଲିଭର୍ ଚର୍ବି ଜମା ରୋକେ। ଏହା ଇନସୁଲିନ୍ ସମ୍ବେଦନଶୀଳତା ମଧ୍ୟ ବୃଦ୍ଧି କରେ।
- ମଦ୍ୟପାନ ପରିହାର: ମଦ୍ୟ ଲିଭର୍ କୋଷକୁ ସିଧାସଳଖ କ୍ଷତିଗ୍ରସ୍ତ କରେ। ଡାଇବେଟିସ୍ ରୋଗୀଙ୍କ ପାଇଁ ଏହା ଏକ ପ୍ରକାର ବିଷ।
- ଔଷଧ ସତର୍କତା: ପାରାସେଟାମୋଲ୍ କିମ୍ବା ଅଣ-ପ୍ରମାଣିତ ହର୍ବାଲ୍ ସପ୍ଲିମେଣ୍ଟ୍ ଲିଭର୍କୁ ଅତିଭାରାଗ୍ରସ୍ତ କରିପାରେ। ଡାକ୍ତରଙ୍କ ପରାମର୍ଶ ବିନା କିଛି ନିଅନ୍ତୁ ନାହିଁ।
- ରକ୍ତ ପରୀକ୍ଷା: ବାର୍ଷିକ LFT, କୋଲେଷ୍ଟେରଲ୍ ଓ ଟ୍ରାଇଗ୍ଲିସେରାଇଡ୍ ଯାଞ୍ଚ ଲିଭର୍ କ୍ଷତି ଆଗେଇ ଜାଣିବାରେ ସାହାଯ୍ୟ କରେ।
- ଜଳ ଓ ଅଣ୍ଟି-ଅକ୍ସିଡାଣ୍ଟ: ପ୍ରଚୁର ପାଣି ପିଇବା ଏବଂ ବିଟାମିନ୍ E, C ଯୁକ୍ତ ଖାଦ୍ୟ (ଯେପରିକି ଆମ୍ବ, ଟମାଟୋ) ଲିଭର୍ ପ୍ରଦାହ କମାଏ।
୪. ଡାଇବେଟିସ୍ ରୋଗୀଙ୍କ ପାଇଁ ବିଶେଷ ହେତୁ:
ଯକୃତ ରକ୍ତରୁ ଅତିରିକ୍ତ ଗ୍ଲୁକୋଜ୍ ଅପସାରଣ କରି ଏହାକୁ ଗ୍ଲାଇକୋଜେନ୍ ଭାବେ ଜମା କରେ। ଡାଇବେଟିସ୍ ଥିଲେ ଏହି ପ୍ରକ୍ରିୟା ବିଘ୍ନିତ ହୁଏ, ଫଳରେ ରକ୍ତଶର୍କରା ଅନିୟନ୍ତ୍ରିତ ରହେ। ତେଣୁ, ଯକୃତ ସୁସ୍ଥ ନଥିଲେ ମଧୁମେହ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ଅସମ୍ଭବ ପ୍ରାୟ!
ଶେଷ କଥା:
“ଲିଭର୍ ସୁସ୍ଥତା ହେଉଛି ସମଗ୍ର ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟର ମୂଳଦୁଆ। ଡାଇବେଟିସ୍ ରୋଗୀମାନେ ଆଜି ହିଁ ଖାଦ୍ୟାଭ୍ୟାସ, ବ୍ୟାୟାମ ଓ ନିୟମିତ ଯାଞ୍ଚ ଆରମ୍ଭ କରନ୍ତୁ। ମନେରଖନ୍ତୁ, ଫ୍ୟାଟି ଲିଭର୍କୁ ଉପେକ୍ଷା କଲେ ଜୀବନଟି ଅପୂରଣୀୟ ହୋଇଯାଇପାରେ!”
About the Author
